Kỷ niệm 49 năm Ngày giải phóng huyện Sơn Hoà (24/3/1075-24/3/2024) KHÍ THẾ CÁCH MẠNG HÀO HÙNG CỦA NHỮNG NGÀY THÁNG 3 LỊCH SỬ - NĂM 1975
Thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị quyết tâm hoàn thành giải phóng miền Nam trong hai năm (1975-1976). Ngày 10-03-1975, quân đội ta tấn công và giải phóng thị xã Buôn Ma Thuột. Ngày 15-03-1975, cuộc di tản Quân đoàn II Tây nguyên của địch về đồng bằng bắt đầu.
Biết được ý định, quân ta bố trí trận địa mai phục đánh chặn địch tại Cheo Reo (nay là thị xã Ayun Pa) nhằm tiêu hao sinh lực và làm rối loạn tinh thần địch. Sáng ngày 18-03-1975, địch củng cố đội hình, dùng hai thiết đoàn xe tăng mở đường chạy về Củng Sơn, Sơn Hoà. Sư đoàn 320 của ta tổ chức đánh chặn, hàng trăm xe quân sự địch bị bắn cháy, vứt bỏ ngổn ngang hai bên đường rút chạy.
(Quân địch rút chạy khỏi Tây nguyên 1975 - ảnh tư liệu)
Tối 19-03-1975, Bộ Tư lệnh chiến dịch Tây nguyên lệnh cho trung đoàn 64 (Sư đoàn 320) cùng các lực lượng tăng cường, truy kích tiêu diệt lực lượng đi trước của địch ở Thạnh Hội, Sơn Hà ngăn cản địch bắt cầu phao vượt sông Ba để rút chạy về Tuy Hoà.
Chiều 23-03-1975, bộ phận đi trước của trung đoàn 64 tấn công đánh tan lực lượng địch chốt giữ trên đường 7, bắt liên lạc với tiểu đoàn 96 bộ đội Phú Yên, sau đó tiến về phía Bắc quận lỵ Sơn Hòa, hình thành thế trận bao vây làm cho quân địch co cụm tại Củng Sơn với 3.000 tàn binh và 40 xe tăng, xe thiết giáp.
(Quân địch bắt cầu phao qua sông tại Thạnh Hội 1975 - ảnh tư liệu)
Lúc 13 giờ ngày 24-03-1975, lực lượng cơ bản của trung đoàn 64 được sự phối hợp của lãnh đạo, chính quyền và lực lượng vũ trang tỉnh Phú Yên, dân quân, du kích Sơn Hòa nổ súng tấn công địch. Hoả lực ta bắn dồn dập vào các mục tiêu của địch, làm chúng hoang mang, rối loạn ngay từ phút đầu. Sau đòn tấn công hỏa lực, các mũi, các hướng của quân ta đồng loạt xông lên. Trên hướng chốt chặn của tiểu đoàn 8 phía Đông Nam quận lỵ Sơn Hòa, đại đội 7 chặn đầu và đại đội 5 khóa đuôi đánh đoàn xe đi đầu của địch, diệt 4 xe tăng M41 và 1 xe kéo pháo 105 ly. Cùng lúc, tiểu đoàn 96 đánh sập cầu phao Thành Hội cắt đứt con đường rút chạy duy nhất của địch về Tuy Hoà. Trước nguy cơ bị tiêu diệt, địch cho máy bay bắn phá dữ dội vào đội hình tiểu đoàn 8 và tiểu đoàn 96 của ta, đồng thời cho xe tăng và bộ binh co cụm ở phía Đông Bắc hòn Một. Đến 14 giờ 20, Trung đoàn phó Lê Hược trực tiếp tổ chức cho đại đội 5, đại đội 7 (tiểu đoàn 8) và đại đội 2 (tiểu đoàn 96) tiến công hòn Một. Sau hơn 10 phút chiến đấu, bộ đội ta làm chủ hoàn toàn trận địa, diệt 2 xe tăng M41, thu 18 xe các loại, một bộ phận quân địch bị tiêu diệt, số còn lại phần lớn xin hàng.
Trên hướng tiến công chủ yếu phía Tây, tiểu đoàn 7 được 4 xe K63 tăng cường theo đường số 7 đánh vào quận lỵ Sơn Hòa. Tại đây, địch điên cuồng chống trả, nhưng bị các chiến sĩ ta dùng DKZ75, B40, B41 bắn dồn dập. Sau 15 phút chiến đấu, ta bắn cháy 7 xe tăng M41 và thu 7 chiếc M41 còn lại, loại khỏi vòng chiến đấu 70 tên, thu 7 súng DKZ75.
Trên hướng tiến công phía Bắc, tiểu đoàn 9, có trung đội cối 12,7 ly tăng cường, đã nhanh chóng đột phá qua hòn Ngang, phát triển vào khu sân bay Củng Sơn. Địch cho hỏa lực ở các lô cốt sân bay bắn mạnh vào đội hình, nhưng trung đội cối 12,7 ly kịp thời tiêu diệt, yểm trợ cho bộ binh đánh vào sân bay.
Đến 16 giờ chiều ngày 24-03-1975, qua đài kỹ thuật, ta thu được tin địch ra lệnh cho thuộc cấp ở Củng Sơn hủy xe, pháo và tháo chạy. Chớp lấy thời cơ, các chiến sĩ trung đoàn 64 và tiểu đoàn 96 Tỉnh đội Phú Yên được hỏa lực yểm trợ, cùng với dân quân, du kích Sơn Hoà lần lượt đánh chiếm sân bay, khu hành chính, trường huấn luyện biệt kích và các mục tiêu khác của địch. Trận đánh nhanh chóng kết thúc thắng lợi, Củng Sơn - quận lỵ Sơn Hòa được giải phóng vào lúc 16 giờ 30 phút.
Ngày 24/3/1975 đã đi vào lịch sử, đánh dấu cột mốc chiến công vẻ vang và sự đóng góp của quân và dân Sơn Hoà vào cuộc tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975 oanh liệt, kết thúc cuộc trường kỳ kháng chiến chống Thực dân Pháp và Đế quốc Mỹ xâm lược đầy gian khổ, hy sinh. Từ đây lịch sử huyện Sơn Hoà đã bước sang trang mới, quân và dân Sơn Hoà cùng với cả nước ra sức thi đua lao động sản xuất, khắc phục hậu quả chiến tranh, cùng nhau đoàn kết xây dựng quê hương, đưa đất nước tiến lên chủ nghĩa xã hội.